Verwondering over de kleuren van de poolnacht, met dag aurora – noorderlicht overdag – en dit met mijn gasten te beleven!
Weer op pad
Precies een jaar geleden was ik vijf weken te gast in het kunstenaarscentrum in Longyearbyen op Spitsbergen tijdens de poolnacht. Dat smaakte naar meer! Voor mij betekent dat dan dat ik anderen wil helpen deze bijzondere ervaring te beleven. Een bevriende touroperator hielp mij vervolgens weer – super bedankt Marlon van Le Beau Reizen! – en zo kwam het dat ik 7 gasten de vele kleuren van de poolnacht kon laten ervaren. Supergaaf was het om de verwondering over deze unieke en bijzondere periode, zo dicht bij de Noordpool, samen te mee te maken. En dankbaar en heel fijn om zo’n 2 jaar na het stoppen met onze eigen reisorganisatie Fru Amundsen, weer als reisleider op pad te kunnen.
Hoe donker is het in het donker?
De afgelopen paar jaar is er flink gerommeld met de beschikbaarheid van vluchten naar deze noordelijk gelegen archipel. Daarom maakten we een tussenstop met overnachting bij het vliegveld van Oslo Gardermoen. Dat gaf ons de gelegenheid alvast met elkaar kennis te maken en we pakten onze camera’s erbij. Het is mijn ervaring dat, eenmaal in het donker, het lastiger fotograferen is. Dus namen we stap voor stap alles nauwkeurig door. Vooraf was bij iedereen bekend dat, juist in het donker, een camera zou helpen om het landschap, en soms het noorderlicht, zichtbaarder zou maken. Maar voor de meeste deelnemers was de nieuwsgierigheid naar het daadwerkelijk beleven van het donker (en licht) van de poolnacht de belangrijkste reden om mee op reis te gaan.
De komende week geen zonlicht
Tijdens de vlucht van Oslo naar Longyearbyen namen we afscheid van de zon en werden we een groot deel van de vlucht ook nog eens getrakteerd op een fantastisch besneeuwd landschap onder ons. Maar je gaat het laatste zonlicht echt anders waarderen als je je beseft dat je de komende week, of in mijn geval 2 weken, niet gaat zien. Ook de vraag hoe koud het nu echt zou zijn, hield ons bezig.
‘De polarnatt, de poolnacht, is dus écht veel donkerder dan de mørketid, de donkere tijd, boven de poolcirkel, op het vasteland zoals in Noord-Noorwegen.’
Het betoverende licht van de maan
De periode die we hadden gekozen, was direct aansluitend op volle maan. En dat hebben we kunnen merken. De eerste dagen werd, mede door het heldere weer, de omgeving prachtig verlicht door het maanlicht. Want de zon zie je echt niet als de poolnacht eenmaal is begonnen. Een kenmerk van de poolnacht is dat de zon minimaal 6 graden onder de horizon blijft zodat je ook geen zonnestralen meer ziet. Een piepklein beetje licht van de zon zie je nog wel, maar het blijft bij wat plaagstootjes, midden op de dag. De lucht kleurt dan bijzonder mooi blauw en de bergtoppen lijken magisch in het landschap. Maar de polarnatt, de poolnacht, is dus écht veel donkerder dan de mørketid, de donkere tijd, boven de poolcirkel, op het vasteland zoals in Noord-Noorwegen. Twee begrippen die overigens vaak, verwarrend, door elkaar worden gebruikt.
Aan de horizon
Een ander fenomeen dat van wanten weet qua plagen is vrouwe Aurora. Hoe helder de eerste dagen ook waren, ze liet zich nauwelijks zien. Soms een groen streepje of een paar pilaren aan de horizon. Dat zagen we als we er ’s avonds, met onze lokale gids / ijsberenwacht op uitgingen.
Overdag noorderlicht
Spitsbergen ligt echter zó noordelijk en het is er midwinter zó donker, dat je ook overdag noorderlicht kunt waarnemen – hoewel dit noorderlicht technisch gezien anders ontstaat dan ‘gewoon’ noorderlicht. Het gebruikelijke noorderlicht ontstaat aan de nachtkant van de aarde. Doordat de aarde wat gekanteld ligt, in combinatie met de extreem noordelijke ligging van Spitsbergen, vangt het gebied echter de poollichtactiviteit op die aan de dagkant van de aarde ontstaat. Om dag aurora te zien, moet je vaak vroeg opstaan in plaats van lang opblijven. ’s Ochtends, grofweg rond een uur of 6, 7, is er dan prachtig, vaak rood noorderlicht waar te nemen. Rood poollicht is moeilijk met het blote oog te zien, dus hier komt je camera echt van pas. Hoe dieper je vervolgens de poolnacht ingaat, hoe later op de dag daytime aurora of cusp aurora – dag aurora – mogelijk blijkt. Vorig jaar zag ik het zelfs rond het middaguur, echt letterlijk midden op de dag!
‘Een veelgestelde vraag is of we hier in deze tijd ook ijsberen zien. Nou, eerlijk gezegd, liever niet.’
IJsberen
We wandelden rond in het gebied binnen de beroemde waarschuwingsborden voor ijsberen. Een veelgestelde vraag is of we hier in deze tijd ook ijsberen zien. Nou, eerlijk gezegd, liever niet. Het is zo donker, dat zo’n kanjer zomaar ineens voor je neus kan staan. Zodra er in de omgeving van Longyearbyen verse sporen van een ijsbeer worden gesignaleerd, gaan de helikopters de lucht en ook op de grond trekken er mensen op uit. Op zoek naar de ijsbeer. Als hij gevonden wordt, is het eerste doel verdoven en daarna verplaatsen. Afschieten gebeurt alleen in noodgevallen of als uiterste noodzaak. Neemt niet weg dat als je hier rondwandelt, je alert blijft. En je dus binnen de waarschuwginsborden blijft als er niemand bij je is die de functie van ijsberenwacht op zich kan nemen.
Licht in het donker
Dankzij het maanlicht en de heldere luchten van vooral de eerste dagen, konden we prachtige landschapsopnames maken. Er zat bewust wat vrije tijd in het programma zodat er ruimte was om de indrukken te laten bezinken, zelf op stap te gaan, te winkelen of een extra excursie te boeken. Zo gingen er gasten op pad met husky’s en maakte een drietal de stevige wandeltocht naar een ijsgrot in een nabijgelegen gletsjer. Samen met een aantal gasten bezocht ik de verbouwde tentoonstelling in het interessante Svalbard Museum. Een bezoek informeert je over de ontdekking van Spitsbergen door Willem Barentsz c.s., de walvisjacht, het zware werk in de steenkolenmijnen, de Zadenbank, het wetenschappelijk onderzoek naar onder meer poollicht en de komst van het toerisme naar Spitsbergen.
Rondom Longyearbyen
Maar de rode lijn tijdens de week was de tijd die we samen doorbrachten. We hadden het geluk dat er voor onze komst voldoende sneeuw was gevallen zodat we ook op pad konden met een heus rupsvoertuig. Met een dergelijk voertuig ga je het landschap in, van de weg af. En dan ben je echt in de wildernis. Ook hoorden we de verhalen over Barentsz en smikkelden van de rendiersoep in de gezellige hut van Camp Barentsz. De drie vrouwelijke gidsen wisten hier een heel prettige sfeer neer te zetten. De speciaal voor onze groep geregelde excursies met een lokale gids brachten ons overal in en rond Longyearbyen waar het mogelijk was om met een auto te komen. Doordat we maar liefst vier keer met dezelfde gids op pad gingen, ontstond ook daar een, wederzijds plezierige band. Tot slot waren er natuurlijk nog de gezellige, gezamenlijke maaltijden: het ontbijt en de diners.
De aanhouder wint
Op wat glimpjes noorderlicht tijdens enkele van de andere excursies na, zagen we het meeste noorderlicht door onze eigen volharding. Op de daarvoor relevante dagen had ik mijn wekker al vroeg gezet en me bereid verklaard om de groep te wekken als er noorderlicht te zien was. En dat moment kwam inderdaad op een ochtend, iets voor zevenen. Iedereen ging dapper, voor het ontbijt, mee naar buiten en we werden beloond met heuse dag aurora.
‘Tijdens de poolnacht op Spitsbergen kun je echt te allen tijde door het poollicht verrast worden.’
Met onze eigen ogen noorderlicht
Na afloop van de Camp Barentsz excursie bleek het nog helder en in het Adventdal hadden we een klein beetje noorderlicht opgevangen. Dus ik bleef, samen met enkele van de gasten, buiten. Want tijdens de poolnacht op Spitsbergen kun je echt te allen tijde door het poollicht verrast worden. En buiten zijn – zeker op een heldere avond – maakt dan je kans echt enorm veel groter. Na ongeveer anderhalf uur zagen we tot onze grote vreugde de activiteit flink toenemen en we waarschuwden de anderen. Met het blote oog zagen we de groene golven over ons hoofd trekken en onze camera’s zagen, zoals gebruikelijk, nog veel meer. Wat een avond was dat!
Het arctisch gevoel
De 9 dagen van de reis gingen veel te snel voorbij en uiteindelijk begeleidde ik de groep naar de luchthaven. Om diverse redenen ben ik nog een week gebleven maar het bleek wel dat we de week met elkaar erg veel geluk hadden gehad met het weer en het licht. Het maanlicht was ondertussen verdwenen en inmiddels was het 24 uur per dag écht donker. Daarbovenop volgende er nog sneeuwbuien en een stevige wind als gevolg van een polair lagedrukgebied. Ik zag nog een heel klein beetje poollicht, maar het meeste zicht werd geblokkeerd door de ronddwarrelende sneeuw. Niettemin gaven deze dagen wel echt een arctisch gevoel, volledig ingepakt opboksend tegen de wind. En soms bewust binnenblijvend in de warmte en beschutting van het hotel.
Handige en gratis toegankelijke veldgids
Ook sprak ik af met enkele wetenschappers van het Universiteitscentrum hier op Spitsbergen. Ik kende hen al via de digitale weg door het ARCTICS-project waar ik als burgerwetenschapper aan deelneem, maar de persoonlijke ontmoeting was zeer geslaagd. Ik verwijs hier nog een keer naar de superhandige en gratis toegankelijke aurora veldgids en het aurora handboek – enkele resultaten uit deze projectgroep.
Noorderlicht in het zuiden
Aan het eind van mijn tweede week werd ik als het ware nog uitgezwaaid door het noorderlicht. Ik kon nog een keer op pad met onze gids van de week ervoor en, samen met zijn andere gasten, zagen we het noorderlicht ten zuiden van ons opvlammen. Je bent op Spitsbergen zó noordelijk dat je vrijwel altijd richting zuiden moet kijken voor het noorderlicht. En tot slot liet vrouwe Aurora zich weer van haar plagende kant zien. Ik zat in het vliegtuig op weg naar huis toen ze, net als het jaar ervoor, tijdens de fakkeltocht ter ere van de eerste zondag van Advent, weer volop liet zien. Een warm welkom voor de julenisse!
Noorderlicht en meer
Heb je ook belangstelling voor een dergelijke, door mij begeleide reis naar Spitsbergen? Over mijn ervaringen in de poolnacht en het noorderlicht dat ook overdag zichtbaar is, geef ik ook lezingen. Is dat interessant voor jouw vereniging of organisatie?
In beide gevallen geldt: stuur me gerust, geheel vrijblijvend, een mail: info@noorderlicht.tips.
Nog even verder genieten van alle verrassende kleuren van de poolnacht? Op 10 december 2024 ligt de wintereditie van Nordic Magazine in de winkel met een artikel met foto’s van mijn hand, over mijn belevenissen tijdens de poolnacht in 2023.
Mijn blogs over mijn avontuur tijdens de poolnacht van 2023 vind je hier:
Deze blog bevat uitsluitend niet-gesponsorde links.
