Is noorderlicht ook in Nederland of België te zien?
Ja, dat kan zeker! Er komt wel wat bij kijken – daarover gaat deze blog.
Slecht nieuws
Over noorderlicht zien in Nederland of België heb ik slecht en goed nieuws. Het slechte nieuws is dat je met je blote oog veel minder ziet dan wat al die spectaculaire foto’s weergeven. Simpelweg omdat de camera door de langere sluitertijd veel meer gegevens opneemt dan wij met onze ogen kunnen zien. Met het blote oog zijn de kleuren een stuk minder fel – tenzij het noorderlicht écht helemaal losgaat. Vaak helpt een camera of mobiel om vast te kunnen stellen dat het om noorderlicht gaat en anders vraagt het soms best wat oefening om te kunnen interpreteren wat je ziet. Op onze breedtegraad heb je écht actief noorderlicht nodig om het goed met het blote oog te kunnen zien – en dat gebeurt niet heel erg vaak.
Goed nieuws
Het goede nieuws is dat de zonneactiviteit de komende paar jaar toeneemt zodat er vaker een reële kans zal zijn om het goed te zien. Noorderlicht ontstaat als gevolg van activiteit op de zon. Lees hier meer over hoe noorderlicht ontstaat. Al eeuwenlang weet men dat er vlekken op de zon te zien zijn van waaruit uitbarstingen van zonnewinddeeltjes plaatsvinden. Een grote, op de aarde gerichte uitbarsting kan zoveel poollicht veroorzaken dat het tot op onze breedtegraad, of zelfs nog een stuk zuidelijker, te zien is. Er is een cyclus met perioden van meer en minder vlekken en deze cyclus is op weg naar een hoogtepunt. De potentie voor grote uitbarstingen van zonnewind is dus groter. (Ik schrijf deze blog eind mei 2023.)
Zonnevlekken volgen
Fanatieke en/of beroepsmatige noorderlichtjagers houden deze zonnevlekken en uitbarstingen in de gaten – dit is namelijk één van de onderdelen van het vrij complexe verhaal waarmee je kunt voorspellen of er poollicht te zien zal zijn. Via websites als www.spaceweather.com kun je de aanwezigheid van zonnevlekken volgen. Daar lees je ook of er uitbarstingen van zonnewinddeeltjes zijn. Ook via diverse apps kun je hiervan op de hoogte blijven – daarover in een ander blog meer.
Groen noorderlicht
Ten noorden van de poolcirkel zie je meestal groen noorderlicht omdat je naar de onderkant van de noorderlichtactiviteit in de poollichtovaal kijkt. Zie Tip 7 en Tip 8. Als de Kp-index 6 is, bevinden wij ons iets ten zuiden van de poollichtovaal. Het noorderlicht bevindt zich tussen 80 en ca. 1000 km hoogte. Door de kromming van de aarde verdwijnt het onderste deel van het noorderlicht voor ons op onze breedtegraad achter de horizon en kijken wij tegen een hoger gelegen laag noorderlicht aan. Deze laag heeft een andere kleur, namelijk paars of rood. Om dezelfde reden is er vanaf Svalbard (Spitsbergen) nauwelijks tot geen noorderlicht te zien als de Kp-index heel hoog is. De poollichtovaal ligt dan te ver weg richting zuiden.
Rode en paarse tinten
De kleur van het poollicht ontstaat door de botsing van zonnewinddeeltjes op zuurstof en stikstof in onze atmosfeer. Dichter bij het aardoppervlak bevindt zich meer zuurstof waardoor de kleur die wij zien groen is. In de hogere regionen – met meer stikstof – zie je rood en paars. Bij de botsing tussen die deeltjes komt energie vrij en wij zien die energie als poollicht.
Oranje lichtvervuiling
Zie je oranje kleuren? Dan is dat vrijwel zeker lichtvervuiling en dus geen poollicht. Zeker als er ook wolken zijn wordt het licht van huizen, lantaarnpalen en bijvoorbeeld kassen die zich tientallen kilometers verderop bevinden zichtbaar doordat dit kunstmatige licht tegen de wolken wordt weerkaatst. Dit noem je lichtvervuiling. Oranje noorderlicht is vrij zeldzaam, dus als je oranje wolken ziet, weet je vrij zeker dat er sprake is van lichtvervuiling. Het wordt lastiger als de lichtvervuiling zichtbaar is als wit, roze of groen. Overigens is lichtvervuiling iets anders dan kleurruis dat vaak als rode of groene vlekken zichtbaar is op je foto.
Gunstige periode
Hier in Nederland en België moeten nog veel meer dingen kloppen om noorderlicht te kunnen zien dan als je in het Hoge Noorden bent. De grootste uitbreiding van de poollichtovaal – het tijdstip waarop de meeste activiteit is – moet samenvallen met de periode dat het donker genoeg is. Ten noorden van de poolcirkel is dat van eind augustus tot en met ongeveer half april het geval. Het omgekeerde is dus ook het geval: van grofweg half april tot eind augustus is het daar te licht om het te zien. In Nederland en België hebben we een langere periode in de lente en zomer waarin het nog net donker genoeg wordt. Zeker nu de cyclus van de zon naar een hoogtepunt gaat en er vaker een kans zal zijn, is dit gunstig.
Let op! Noorderlichtactiviteit is er het hele jaar door en is afhankelijk van wat er op de zon gebeurt.
Het feit dat het donker en helder moet zijn is medebepalend of je het kunt zien.
Op vakantie versus je dagelijkse leven: timing
Een factor die het nog wat ingewikkelder kan maken: niet iedereen kan zomaar een nacht doorhalen om op noorderlichtjacht te gaan. En verreweg de meesten van ons zullen op pad moeten om op een donker(der)e plek te komen. Als je op vakantie bent, heb je de vrijheid je dagen zo in te richten dat nachtelijke avonturen er deel van kunnen uitmaken. In je dagelijkse leven zijn er vaak verplichtingen die ervoor zorgen dat je toch op tijd naar bed moet of te moe bent er nog op uit te gaan.
Ben je in de donkere periode bijvoorbeeld op vakantie in Noord-Scandinavië? Dan loont het vooral het weer in de gaten te houden. Wordt het helder genoeg? Op de meeste heldere avonden zal er noorderlichtactiviteit zijn. Wil je noorderlicht in Nederland zien en wil je je kans vergroten? Dan zul je veel meer moeten volgen wat er op de zon gebeurt. En hopen dat alle puzzelstukjes dan gaan passen.
Enkele van de puzzelstukjes noorderlicht in Nederland of België
- De noorderlichtactiviteit moet hoog zijn: een voorspelde waarde vanaf Kp 6 of liefst nog hoger, in realiteit bijvoorbeeld een zogeheten hemisferisch vermogen >50 GW – deze waarde geeft de kracht aan van het poollicht en wordt in vele apps vermeld.
- De hoge noorderlichtactiviteit moet samenvallen met het tijdstip waarop het donker genoeg is
- Een donkere plek met goed vrij zicht richting noorden zoeken is een extra uitdaging in ons dichtbevolkte deel van Europa, maar niet onmogelijk!
- Het moet vrij helder weer zijn. Ook liefst zo min mogelijk wolken om niet afgeleid te worden door lichtvervuiling.
Het zal zelden zijn dat de ervaring in Nederland of België net zo overweldigend is als het ten noorden van de poolcirkel kan zijn, maar niet geschoten …
En er is één ding zeker als je thuis en/of binnenblijft: dan zie je het niet!
Veel plezier met noorderlichtjagen!
