Noorderlichtfotografie

Wat heb je nodig voor noorderlichtfotografie?

Het is een droom van velen om ooit eens noorderlicht te hebben gezien. Het maken van een foto kan helpen het eerder te zien of beter te weten in welke richting je moet kijken. Je camera ziet namelijk meer dan wij met onze ogen. In dit artikel leg ik je uit hoe je poollicht kunt fotograferen. Maar vergeet vooral niet het ook in je op te nemen en van de ervaring te genieten!

Poollicht is de algemene naam die zowel het noorderlicht als het zuiderlicht omvat. Tegenwoordig weten we dat noorder- en zuiderlicht ontstaat als gevolg van activiteit van de zon, in combinatie met het magnetisch veld rond de aarde. Wil je weten hoe poollicht ontstaat? Lees dan dit artikel.

‘Hoe fotografeer je noorderlicht?’

Camera

Wat voor apparatuur heb je nodig om noorderlicht te fotograferen? Tegenwoordig kunnen nieuwere mobiele telefoons noorderlicht prachtig vastleggen maar er gaat niets boven een foto met een spiegelreflex- of systeemcamera. Hier leg ik je uit hoe je poollicht kunt fotograferen met een camera die je handmatig kunt scherpstellen en waarvan je verschillende functies zoals diafragma, sluitertijd en ISO handmatig kunt instellen. Op elke spiegelreflexcamera en systeemcamera kan dat. Op een aantal andere, nieuwere fototoestellen kan dat ook.

Het fotograferen van poollicht vraagt kennis van je toestel. Omdat een camera langer licht op kan nemen dan een mens, registreert een fotocamera eerder poollicht dan wij met het blote oog kunnen zien. Daarom is het sowieso een handig hulpmiddel zodat je weet of er al iets aan activiteit is en waar aan de hemel het zich bevindt.

Lens

Omdat je in het donker werkt is het van belang dat je lens zo lichtgevoelig mogelijk is – bijvoorbeeld f/2.8 of f/1.4. Maar ook lenzen met een hoger diafragma getal zijn zeker te gebruiken. Dat heeft dan wel gevolgen voor bijvoorbeeld de in te stellen sluitertijd en je ISO-instelling. Hoe wordt verderop in dit verhaal duidelijk. Verder is het aan te raden een lens te gebruiken met een brede beeldhoek – een groothoeklens. Noorderlicht verspreidt zich vaak over een groot gebied aan de hemel waar je zoveel mogelijk van wilt vangen om de grootsheid ervan te laten zien. Denk bijvoorbeeld aan een groothoeklens van 14 – 28 mm. Laat je overigens niet afschrikken door deze ‘randvoorwaarden’. Ik fotografeer zelf noorderlicht met een lichtgevoelige 35 mm lens die me fantastische foto’s oplevert. Iets met roeien met de riemen die je hebt …

Statief en afstandsbediening

Een statief is onmisbaar als je erop uitgaat om poollicht fotografisch vast te leggen. Doordat je met een langere sluitertijd gaat werken kun je niet zonder statief. Heb je er geen? Zoek dan een stevige, horizontale ondergrond waar je je camera op kunt leggen. Ook al ben je ervan overtuigd dat je een vaste hand hebt: zelfs je hartslag zal beweging in je beeld veroorzaken. Om nog minder risico op een bewogen foto te hebben is een afstandsbediening handig. Tegenwoordig kan dat vaak via een app op je telefoon die verbonden is met je toestel. Maar ook de zelfontspanknop doet hier goede diensten. Deze stel ik in op 2 seconden. Als je een selfie wilt maken van jezelf met noorderlicht, kies je voor 10 seconden.

En verder …

Zet de beeldstabilisatie of bewegingsreductie uit. Bevestig je zonnekap op de lens en verwijder een eventueel UV-filter. Als je je foto’s goed wilt kunnen bewerken, maak dan opnames in RAW. Wil je dat niet? Kies dan voor JPG en houd er rekening mee dat als je in het donker foto’s terugziet op het verlichte scherm van je camera, ze er op je computer donkerder uit zullen zien. Dus zet of je ISO iets hoger, of gebruik een iets langere sluitertijd – zie verderop. De witbalans zet je op automatisch. Je kunt ook experimenteren met de tl-stand. Noorderlicht ontstaat net als tl-licht door botsende deeltjes. Als je in RAW fotografeert kun je de witbalans later nog aanpassen in een fotobewerkingsprogramma. Als je de witbalans handmatig instelt in Kelvin komt hier ook smaak bij kijken. Wat vind jij mooi? Een globale richtlijn is om 3200 K te gebruiken zonder maanlicht en 4200 K als er wel maanlicht is.

Stel je camera (en lens!) in op de M-stand zodat je allerlei instellingen handmatig naar jouw wensen kunt aanpassen. Het blijft uiteindelijk ook een kwestie van uitproberen en bijstellen.

Aan de slag

Diafragma en scherpstellen

Zet je diafragma zo ver mogelijk open zodat er zoveel mogelijk licht binnenkomt. Dus f/1.4, f/2.8 of wat voor jouw toestel het maximaal haalbare is qua laagste diafragmagetal.

Stel vervolgens handmatig scherp. Let op! Als je dit niet secuur doet, is dit achteraf waarschijnlijk je grootste teleurstelling als je je foto’s terugziet. Volg niet blind het symbool (de liggende 8) op je lens! Stel scherp op het licht van een lantaarnpaal of verlicht huis in de verte en maak een testfoto. Kijk je foto terug en zoom aan de hand van de plusjes zover mogelijk in als kan. Dit kan op je scherm of in de zoeker, afhankelijk van je camera. Zie je de sterren als wattenbolletjes of als kleine, scherpe, kleine puntjes? Dat laatste is de bedoeling.

Is het niet scherp? Probeer dan handmatig scherp te stellen door zover mogelijk met de plusjes in te zoomen op het scherm van je toestel. Dus niet daadwerkelijk inzoomen – laat je camera op de grootste groothoek staan en draai aan de scherpstelring.

Is er geen omgevingslicht? Richt dan bijvoorbeeld op een heldere groep sterren of de maan. Dit is niet makkelijk maar als je dit eenmaal goed hebt, word je hier heel blij van bij het terugzien van het resultaat. Neem hier dus de tijd voor! En probeer er aan te denken dit in de loop van je fotosessie af en toe te controleren op de foto’s die je hebt gemaakt.

Als het me echt niet lukt dan laat ik soms de camera automatisch scherpstellen voordat ik ‘m op handmatig zet.

Sluitertijd en ISO

Als je zoveel mogelijk de beweging en lijnen van het poollicht wilt vangen streef je naar een zo kort mogelijke sluitertijd. Als je sluitertijd ‘te’ lang is, vervormt het poollicht op je foto tot vegen en grote vlakken. Afhankelijk van de sterkte van het licht, gebruik je een sluitertijd tussen de 1 en 30 seconden.
De sluitertijd is een samenspel met de ISO-instelling (en met je diafragma). Je ISO-instelling is sterk afhankelijk van de mogelijkheden van jouw camera en ook dit is een aanrader om vooraf te testen. Zet je je ISO namelijk te hoog voor jouw camera dan zie je veel ruis in je foto. Maar soms is er niet zoveel activiteit en heb je je sluitertijd al richting de 30 seconden staan. Dan heb je niet veel keuze. Bij een nog langere sluitertijd zijn de sterren namelijk geen stipjes meer maar worden het streepjes.

Als ik met het blote oog al wel wat noorderlicht kan zien, begin ik met 8 seconden en ISO 800. Afhankelijk van het resultaat breng ik het aantal seconden sluitertijd verder omlaag of omhoog. Let op! Wat je op je camera terugziet is meestal feller dan wat je op je computer ziet! Als het poollicht echt fel is, probeer ik de ISO-waarde ook nog wat omlaag te schroeven maar mijn huidige camera (Nikon Z6, meestal in combinatie met een Nikkor 35 mm, f1.8) kan makkelijk overweg met deze waarde. Een kwestie van proberen.

Als verder alles goed staat ingesteld, verander ik in de praktijk alleen nog de sluitertijd en eventueel ISO-instelling zodat ik ook tijd heb rond te kijken en in me op te nemen wat er om me heen gebeurt.

Tot slot

Oefenen in het donker

Ook al ken je je toestel goed, het is absoluut aan te raden eerst een keer te oefenen in het donker. Het is echt anders, buiten in de kou. Zorg dat je een zaklampje hebt wat je bijvoorbeeld op je voorhoofd kunt vastmaken of om je nek kunt hangen want je hebt beide handen nodig voor je camera. De camera zal waarschijnlijk per foto tijd nodig hebben om de data op te slaan, iets wat minder het geval is als je bij daglicht fotografeert. De duur hiervan is afhankelijk van de snelheid van de camera maar het is handig te weten dat dit kan gebeuren.

Compositie

Denk bij het zoeken naar een geschikte plek ook aan de compositie. Kun je goed ver weg kijken? Of zou het noorderlicht kunnen weerspiegelen in water? Zijn er bergen waarmee je qua compositie kunt spelen? Iets op de voorgrond geeft diepte in de foto. Ook kun je iets of iemand verlichten met een zaklamp. Probeer ook eens je camera in verticale positie te draaien – kies een statief waarbij je deze mogelijkheid hebt.

Extra batterij of accu

In koude omstandigheden gaat de capaciteit van een accu flink achteruit. Neem daarom een extra batterij of accu mee en stop die in je broekzak of op een andere warme plek.

Ter overweging

Zoals gezegd geeft een foto veel meer weer dan wat wij mensen met onze blote ogen waarnemen. Denk er ook eens over na wat je wilt met je foto. Wil je zoveel mogelijk benaderen wat je met je blote oog ziet? Wil je kleuren laten zien die van je plaat af knallen? Of iets daar tussenin? Ik heb er geen waardeoordeel over en smaken verschillen. Gelukkig.

Zorg voor jezelf!

Via deze link lees je mijn blog met kledingtips voor je noorderlichtjacht. Een thermoskan met iets warms te drinken en iets te eten helpt je het langer vol te houden. En je krijgt het daardoor minder snel koud. Want het belangrijkste ingrediënt voor noorderlichtfotografie blijft geduld. En nog meer geduld.

Veel plezier!
Meer weten? Bestel dan Noorderlicht zien! Hoe dan? Eerste hulp bij noorderlichtjagen

Noorderlichtfotografie in het kort

• Camera waarvan o.a. sluitertijd handmatig is in te stellen
• Stevig statief
• Reserve accu/batterijen en afstandsbediening (of gebruik de zelfontspanner)
• Lens met zo groot mogelijke groothoek, bijvoorbeeld 18 of 24 mm
• Handmatig scherpstellen en daarna controleren!!!
• Diafragma zo groot mogelijk, bijvoorbeeld f/2,8
• Sluitertijd variëren tussen 1 en 30 seconden
• Hoe langer de sluitertijd, hoe vager de beweging (vegen ipv lijnen)
• ISO instellen op 400 – 800, een eventueel hogere waarde is afhankelijk van de kwaliteit van de camera
• Fotograferen in RAW biedt vele nabewerkingsmogelijkheden
• Iets op de voorgrond (bijvoorbeeld een mens) kun je ook belichten met een zaklamp
• Witbalans automatisch. Experimenteer met TL-stand
• Oefen eens op een donkere, heldere avond zonder poollichtkansen